Open ruimte in Vlaanderen: middenveldorganisaties roepen zonevreemd gebruik van agrarisch gebied een halt toe

Het aantal land- en tuinbouwbedrijven in Vlaanderen gaat jaar na jaar achteruit. Wellicht zal deze tendens zich in de komende jaren voortzetten. “Om er een villa met riante tuin, feestzaal, B&B, kantoor of een ander bedrijf van te maken, leggen particulieren, investeerders en niet-agrarische ondernemers grote sommen geld neer voor voormalige landbouwsites met aanpalende gronden.”, zegt Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker. 

Deze druk op de open ruimte in Vlaanderen – met van de vruchtbaarste bodems ter wereld – staat in schril contrast met de maatschappelijke ecosysteemdiensten die ze vervult. Een robuuste open ruimte is belangrijk voor de voedselvoorziening, voor de infiltratie en berging van water, voor koolstofopslag en voor het versterken van de biodiversiteit. 
 

In lijn met de Strategische Visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen moet niet-agrarisch hergebruik opnieuw de uitzondering worden. Sites die omwille van de ligging of aanwezige gebouwen nog een landbouwkundige potentie hebben, krijgen bij voorkeur een nieuwe functie binnen de landbouw. Als dit niet mogelijk is en de gebouwen een beperkte erfgoedwaarde hebben, moet sloop en sanering van de vrijgekomen grond een valabel alternatief zijn. Vanuit dit gegeven startte het consortium Boerenbond – ILVO – KU Leuven – Voorland eerder al het project ‘Boer Ruimt Veld’. Dit project richt zich op het onthardingspotentieel bij vrijkomende landbouwbedrijven en onderzoekt hoe ze herbestemd kunnen worden naar landbouwgrond.

Lokale en provinciale overheden zijn bereid ter zake initiatieven te nemen, maar worden telkens geconfronteerd met de lijst van toelaatbare zonevreemde functiewijzigingen op Vlaams niveau. Die lijst is de motor voor de verdere verstedelijking van het buitengebied. Ze creëert immers rechtstreeks allerhande niet-agrarische opportuniteiten en leidt in combinatie met de zonevreemde basisrechten (o.m. inzake herbouwen en uitbreiden) tot een dynamiek van verharding, vertuining en residentialisering.
 

Om deze redenen roept een brede groep van middenveldorganisaties de Vlaamse Overheid op om het besluit van 28 november 2003 met de lijst van toelaatbare zonevreemde functiewijzigingen aan te passen én alle mogelijkheden rond functiewijzigingen in het agrarisch gebied uit het besluit te schrappen. 

Deze schrapping is een absolute vereiste om de verdere residentialisering en ander zonevreemd gebruik van het buitengebied op korte termijn een halt toe te roepen. Het is bovendien een noodzakelijke voorwaarde om een goed beleid rond vrijkomende landbouwsites te kunnen ontplooien, waarbij niet-agrarisch hergebruik opnieuw een uitzondering wordt en sloop en agrarisch hergebruik worden gestimuleerd.